Căng thẳng (stress) làm gián đoạn khả năng kiểm soát cảm xúc ở người mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần như thế nào

Nghiên cứu do học viên cao học Tee-Jay Scott và GS. Joanne Dickson thực hiện cho thấy, thay vì tăng cường khả năng tập trung tinh thần trong những thời điểm áp lực cao, căng thẳng có thể tạm thời làm gián đoạn các chức năng điều hành—những quá trình kiểm soát của não bộ hỗ trợ việc giải quyết vấn đề, lập kế hoạch và điều tiết cảm xúc.

Theo Scott, các chức năng điều hành này đóng vai trò thiết yếu trong việc kiểm soát phản ứng cảm xúc, đặc biệt trong những tình huống đầy thách thức. Kết quả nghiên cứu của nhóm gợi ý rằng những người mắc các rối loạn liên quan đến đau khổ có thể dễ bị ảnh hưởng hơn bởi sự gián đoạn của các chức năng điều hành khi gặp căng thẳng, ngay cả khi các triệu chứng của họ chưa đạt ngưỡng chẩn đoán lâm sàng.

Căng thẳng làm suy yếu các công cụ kiểm soát cảm xúc

Các chức năng điều hành như trí nhớ làm việc (lưu giữ và xử lý thông tin), ức chế phản ứng (khả năng kiểm soát hành vi bốc đồng), và linh hoạt nhận thức (thích nghi với sự thay đổi) là những yếu tố then chốt giúp duy trì cân bằng cảm xúc.

Nghiên cứu của ECU đã tổng quan 17 nghiên cứu quốc tế nhằm xem xét ảnh hưởng của căng thẳng cấp tính đến các kỹ năng nhận thức này ở những người có triệu chứng trầm cảm, lo âu hoặc rối loạn nhân cách ranh giới. Các tác giả nhận thấy trí nhớ làm việc đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi căng thẳng ở những người bị trầm cảm, trong khi khả năng ức chế phản ứng—yếu tố thiết yếu cho việc kiểm soát bản thân—có thể bị suy giảm ở những người mắc rối loạn nhân cách ranh giới.

Khuyến nghị đối với liệu pháp và điều trị

GS. Dickson cho biết, những gián đoạn này có thể lý giải tại sao một số người không đáp ứng hiệu quả với các liệu pháp điều trị phổ biến như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), vốn phụ thuộc rất nhiều vào các chức năng điều hành này. Theo Giáo sự, nhiều liệu pháp tâm lý đòi hỏi người bệnh phải có khả năng tư duy nhận thức phức tạp. Nếu căng thẳng cấp tính cản trở các quá trình tâm lý hỗ trợ điều tiết cảm xúc, điều đó có thể làm suy giảm khả năng của một người trong việc hưởng lợi từ các liệu pháp này—đặc biệt trong những thời điểm cảm xúc bất ổn tăng cao.

Kêu gọi các phương pháp tiếp cận mới

Các nhà nghiên cứu cho rằng những phát hiện trên nhấn mạnh nhu cầu phát triển các can thiệp điều trị cá nhân hóa hơn, có tính đến các gián đoạn nhận thức liên quan đến căng thẳng. Nghiên cứu này mở ra những hướng đi mới trong việc hiểu rõ cách thức và lý do khiến các triệu chứng và rối loạn đau khổ phát sinh và kéo dài. Điều này cũng chỉ ra tầm quan trọng của việc thiết kế các liệu pháp linh hoạt hơn hoặc tập trung vào việc củng cố năng lực của chức năng điều hành trước khi bắt đầu can thiệp vào các nội dung cảm xúc khó khăn.

Bước tiếp theo

Mặc dù nghiên cứu đã xác nhận mô hình suy giảm chức năng điều hành dưới tác động của căng thẳng cấp tính, các tác giả nhấn mạnh rằng cần có thêm các nghiên cứu để hiểu rõ sự khác biệt cá nhân và tinh chỉnh các chiến lược điều trị. Tác giả Scott cho biết, hiểu được cách căng thẳng tương tác với chức năng não bộ là chìa khóa để cải thiện kết quả sức khỏe tâm thần. Không chỉ là liệu pháp gì được sử dụng, mà còn là thời điểm và cách thức triển khai liệu pháp đó sẽ quyết định hiệu quả điều trị.

Bài báo “Tác động của căng thẳng cấp tính lên các chức năng điều hành ở người mắc trầm cảm, lo âu lan tỏa và rối loạn nhân cách ranh giới” được công bố trên Journal of Affective Disorders Reports.