Điều gì sẽ xảy ra khi công nghệ đang học cách đọc tâm trí của chúng ta?

Sau khi xem xét các trường hợp gần đây liên quan tới tính riêng tư của não bộ tại Tòa án tối cao Chile, trường Luật Sydney đã công bố nghiên cứu trong đó nhận diện tính cấp thiết đối với Australia trong việc bảo vệ quyền con người và xem xét lại nhiều điều khoản và lĩnh vực của các bộ Luật.

Theo TS. Allan McCay (chuyên gia Luật công nghệ thần kinh, trường Luật Sydney), chúng ta đang chứng kiến thời đại mà công nghệ thần kinh đã bắt đầu nhận diện được các tình trạng bệnh lý thần kinh như Parkinson hay bệnh động kinh (epilepsy). Bên cạnh đó, công nghệ thần kinh cũng bắt đầu trở thành một công cụ phản hồi hữu hiệu đối với các tình trạng bệnh lý khác như đột quỵ (stroke), sa sút trí tuệ (dimentia) hay thậm chí là những dạng thức đa dạng khác về tâm thần.

Tuy nhiên, trong khi những tiến bộ này có thể ứng phó với tình trạng bệnh cũng như có thể thay đổi cách thức sinh sống và làm việc của con người thì những câu hỏi về việc các bộ luật cần được xây dựng như thế nào để có thể bảo vệ tính thống nhất của não bộ và tâm trí của chúng ta vẫn đang được đưa ra. Ngoải ra, việc ứng dụng rộng rãi các công nghệ mới trên phạm vi rộng hơn cũng cần được xem xét, thảo luận kỹ càng hơn.

Hội Luật gia Anh và xứ Wales gần đây đã công bố báo cáo của TS. McCay trong đó đưa ra những thảo luận về các lợi ích tiềm năng mà khoa học thần kinh mang lại cho đời sống con người, cũng như các mức độ thâm nhập cần thiết nhằm nhận diện được những lợi ích này. TS. McCay cho rằng cần có nhiều cuộc thảo luận hơn về điều gì sẽ xảy ra khi chuyển từ dược phẩm sang thế giới thương mại ít nguyên tắc hơn. Bên cạnh đó, một câu hỏi quan trọng khác là các bộ luật tại Úc  được xây dựng như thế nào nhằm đối phó với những thách thức mà công nghệ mang lại đối với não bộ của con người.

Bảo vệ não bộ của chúng ta

Theo TS. McCay, Australia cần xem xét phương thức phản hồi nào cần được đưa ra trong bối cảnh Chính phủ của các quốc gia khác đã nhận diện được những thực trạng liên quan tới các công nghệ mới này.

Tháng 8/2023, Tòa án tối cao Chile đã có phán quyết lịch sử liên quan tới công nghệ thần kinh và quyền con người. trong đó nhận diện thực trạng bảo vệ dữ liệu não bộ, và đưa ra yêu cầu cải cách Hiến pháp.

Năm 2021, tại Chile đã diễn ra sự thay đổi Hiến pháp đầu tiên trên thế giới liên quan tới công nghệ thần kinh, trong đó có thêm một số nội dung trong mục 19 Hiện pháp như sau:

Sự phát triển của khoa học và công nghệ sẽ sẵn sàng để phục vụ con người, được tiến hành trên cơ sở tôn trọng tính thống nhất của cuộc sống, thể chất và tinh thần. Luật sẽ điều chỉnh các yêu cầu, tình trạng và hạn chế đối với việc sử dụng trên con người, phải bảo vệ hoạt động của não bộ cũng như những thông tin xuất phát từ não bộ.

Sự thay đổi này là một bước tiến dài trong việc bảo vệ dữ liệu thần kinh (dữ liệu xuất phát từ não bộ hoặc hệ thống thần kinh) và đã tạo ra tiền lệ giúp các quốc gia khác xem xét việc thay đổi Hiến pháp ngày nay.

Quyết định của Tòa án tối cao Chile có liên quan tới một sản phẩm có tính năng quản lý, điều khiển sóng não của người dùng. Thiết bị này có thể được sử dụng để kiểm soát hoạt động nhận thức bao gồm các cấp độ tập trung hoặc các cấp độ căng thẳng, hoặc cũng có thể được sử dụng để kiểm soát các thiết bị khác.

Thực thi sự thay đổi Hiến pháp năm 2021, tòa án đã yêu cầu công ty Emotiv (công ty xuất phát từ Australia) loại bỏ các dữ liệu não bộ của những người kháng án ra khỏi Cloud và các cổng thông tin.

Guido Giardi (cựu Thượng nghị sĩ, người kháng cáo) chính là người tạo động lực đằng sau sự thay đổi Hiến pháp năm 2021 tại Chile. Ông cũng là người ủng hộ mạnh mẽ về các quyền liên quan tới thần kinh (neurorights)

Quyền con người và công nghệ thần kinh

TS. McCay cho biết Ủy ban về quyền con người Australia hiện đang xem xét nghiêm túc về những hành động mà Australia và các cộng đồng quốc tế cần làm. Ủy ban về quyền con người và Chủ tịch ủy ban này đã trao đổi tới các sự kiện về công nghệ thần kinh tại Úc, và Ủy ban gần đây đã nộp một báo cáo lên Liên hợp quốc trong đó thảo luận về công nghệ thần kinh và quyền con người.

Tuy nhiên, TS. McCay cho rằng những xem xét và phản hồi của Chính phủ Australia về công nghệ thần kinh cần được mở rộng hơn. Các thiết bị công nghệ này có thể không chỉ trích xuất thông tin mà còn hoạt động và gây ảnh hưởng ngay trên não bộ và hệ thần kinh của chúng ta.

Công nghệ thần kinh sẽ gây ra những thách thức đối với các lĩnh vực khác nhau của Luật. Điều này đòi hỏi các Ủy ban cải cách pháp luật tại Úc xem xét những thách thức đang ngày càng mở rộng này.

Tuy nhiên, trong quá trình nhận diện các vấn đề về pháp lý, chúng ta phải tránh một môi trường pháp luật trong đó chấm dứt sự phát triển của công nghệ thần kinh cũng như những lợi ích mà chúng mang lại cho hoạt động chữa bệnh. Các công nghệ này phải được hỗ trợ thay vì cấm cản.

Những vấn đề nêu trên đòi hỏi khả năng lãnh đạo về mặt chính trị. Tại Australia, trong khi trí tuệ nhân tạo hiện nay đang được đặt trong các chương trình nghị sự, những vấn đề cụ thể liên quan tới phát triển con người và công nghệ thần kinh gần như vắng bóng trong các cuộc thảo luận chính trị ở quốc gia này.

Tóm lại, các điều luật liên quan tới việc bảo vệ tính riêng tư và tính thống nhất, toàn vẹn của não bộ chúng ta cần phải được quan tâm, xem xét trong bối cảnh phát triển, mở rộng khoa học và công nghệ thần kinh.