Hướng tới năm 2024: Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo với AI?

Thời gian gần đây, mọi sự tập trung đã được mở rộng tới các công cụ AI tạo sinh (Generative AI) vốn có khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh, video và thậm chí là lập trình máy tính dựa trên thông tin đầu vào của người dùng. Quá trình lập trình sử dụng các thuật toán học máy (machine-learning) đã được huấn luyện trên các tập dữ liệu lớn.

Tuy nhiên, những công cụ AI tạo sinh có tiềm năng rất lớn như Bard, Midjourney hay Stable Diffusion lại xuất hiện kèm theo những lo ngại, bao gồm rủi ro trong việc sai lệch thông tin, tính xác thực, ăn cắp bản quyền, thiên kiến cá nhân hay nạn thất nghiệp...

Nhấn mạnh những lo ngại này, 28 quốc gia và Cộng đồng chung châu Âu đã ký kết Tuyên bố Bletchley. Tuyên bố này biểu thị cho nỗ lực hợp tác giữa các quốc gia nhằm thiết lập khuôn khổ đảm bảo rằng các công nghệ AI được phát triển và sử dụng một cách có trách nhiệm và an toàn trên toàn cầu.

Vậy những phát triển mới nào có thể được mong đợi trong năm 2024? Viễn cảnh nào sẽ dành cho AI và nó sẽ ảnh hưởng tới bản chất của giáo dục như thế nào? Đây cũng là câu hỏi được đặt ra và xem xét bởi nhóm nghiên cứu bao gồm GS. David Tan (Trường Luật-ĐHQG Singapore), GS. Hahn Jungpil (Khoa Hệ thống thông tin và Phân tích-Trường CNTT, ĐHQG Singapore) và Jonathan Sim (Giảng viên Khoa Triết học-Trường KHXH&NV, ĐHQG Singapore).

AI xuất hiện trong bối cảnh Chính phủ vô tình quên đi những lo ngại về bản quyền vốn dai dẳng lâu nay

Trong cuộc chạy đua phát triển các công nghệ AI, nhiều quốc gia đang nhận diện được tính cấp thiết của các quy tắc trong việc sử dụng công nghệ này. Theo GS. Tan, một vấn đề cần được các nhà làm luật quan tâm liên quan tới nội dung được sản xuất bởi các hệ thống AI tạo sinh bởi những nội dung này có thể vi phạm bản quyền. GS. Tan cũng kêu gọi sự cải tổ đối với OpenAI và những định hướng tương lai đối với AI.

Việc sử dụng AI sẽ sớm được luật hoá bởi Liên minh châu Âu (EU) dựa trên mức độ rủi ro đối với sức khoẻ, sự an toàn và các quyền căn bản của con người. Trung Quốc cũng đã giới thiệu  quy định có tên là Deep Synthesis Provisions trong tháng 1/2023. Tại Singapore, Chính phủ hiện nay đã và đang cân nhắc các quy tắc sử dụng AI. Ở một cấp độ cao hơn, trong khi việc sử dụng AI có thể mang lại nhiều lợi ích đối với xã hội, công nghệ này cũng đi kèm với rất nhiều nguy cơ khác nhau như nạn thất nghiệp, deepfake (tạm dịch: công nghệ lừa đảo khuôn mặt), sai lệch thông tin, vi phạm quyền riêng tư, lôi kéo đám đông và hoạt động vũ trang.

AI tạo sinh hoàn toàn có thể gieo rắc nỗi kinh hoàng và sự lo ngại đối với xã hội. Ở cấp độ cục bộ, cuộc sống của chúng ta có thể sẽ phong phú hơn với sự xuất hiện của công nghệ này, và những mong ước bí mật được trở thành một nhà văn hay một hoạ sĩ của chúng ta giờ đây có thể trở thành hiện thực với sự hỗ trợ của ChatGPT hay Stable Diffusion. Tuy nhiên, nó không đồng nghĩa với việc những lợi ích này có thể xuất hiện bằng bất cứ giá nào. Thậm chí trước khi một khung pháp lý về đạo đức và trách nhiệm được ban hành, các công ty đứng sau ChatGPT và các ứng dụng AI tạo sinh cũng đang phải đối mặt với các vụ kiện tụng liên quan tới vi phạm bản quyền cũng như sử dụng các sản phẩm bản quyền để huấn luyện dữ liệu mà không được sự đồng ý của tác giả.

Bản quyền xuất hiện nhằm ghi nhận và vinh danh cho những nỗ lực sáng tạo đích thực và nguyên bản. Bất kỳ việc sử dụng nào liên quan tới bản gốc cần phải trả một khoản phí hợp lý. Vì vậy, công nghệ AI còn kéo theo những vấn đề xung quanh việc luật bản quyền có bảo vệ được các nhà văn, nhiếp ảnh gia hay các hoạ sĩ khi tác phẩm của họ có nguy cơ bị vi phạm hay không.

Nỗ lực thúc đẩy trách nhiệm trong việc sử dụng AI

Những lo ngại xung quanh việc AI có thể sản xuất ra những nôi dung độc hại và không chính xác có thể thúc đẩy nhiều nhà phát triển cải thiện mô hình của mình hơn. Theo GS. Hahn, bên cạnh việc nâng cao mức độ an toàn, các nhà phát triển cũng được khuyến khích cải thiện mô hình nhằm tạo ra các sản phẩm có giả trị hơn với người sử dụng.

Sự xuất hiện của các mô hình AI và AI tạo sinh nền tảng như LLMs (Large Language Models-Mô hình ngôn ngữ lớn) đã tạo ra sự phấn khích đối với cách thức mà các cá nhân và tổ chức sử dụng công nghệ để tạo ra giá trị. Tuy nhiên, những công nghệ AI này không hoàn hảo bởi chúng vẫn còn non trẻ. Chúng ta đều biết rằng các công cụ như ChatGPT không phải lúc nào cũng cung cấp chính xác thông tin, thậm chí chúng có thể đưa ra các thông tin độc hại đối với người dùng.

Theo GS. Hahn, hiện nay các mô hình nền tảng được xây dựng và huấn luyện chủ yếu từ dữ liệu được truy cập công khai trên Internet mà không có sự đảm bảo nào về chất lượng của nguồn dữ liệu này.

Khoảng cách về kỹ năng giữa người dùng có hiểu biết và người dùng không biết về AI tạo sinh

Sự xuất hiện của ChatGPT năm 2023 đã làm nảy sinh lo ngại về khả năng công nghệ này gian dối và đạo văn trong lĩnh vực giáo dục. Các nhà giáo dục hiện nay đang phải đối diện với câu hỏi lớn hơn về cách thức sử dụng các công cụ AI tạo sinh nhằm chuyển đổi hoạt động dạy và học trong bối cảnh công nghệ này đang dần phổ biến hơn. Học giả Jonathan Sim cho rằng sự phát triển của AI tạo sinh đã làm gia tăng khoảng cách giữa những người có hiểu biết sâu về công nghệ này và nhóm người có ít khả năng thao tác với AI