Kiểm tra và đánh giá về tâm lý

Thông thường, các triệu chứng của một vấn đề rất rõ ràng, chẳng hạn như khi một đứa trẻ gặp phải các vấn đề về học tập và xã hội ở trường, hoặc một người lớn gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ cá nhân và nghề nghiệp, nhưng nguyên nhân của vấn đề không phải lúc nào cũng rõ ràng. Trong những trường hợp như vậy, kiểm tra tâm lý có thể được sử dụng để tìm kiếm nguyên nhân. Các loại kiểm tra, đánh giá phổ biến bao gồm kiểm tra năng khiếu, kiểm tra tính cách và sàng lọc suy giảm nhận thức.

Khi nào các bài kiểm tra đánh giá tâm lý được sử dụng?

Khi một đứa trẻ gặp vấn đề về hành vi, xã hội hoặc học tập, đó có thể là do rối loạn học tập, hoặc các rối loạn như lo âu (anxiety) hoặc trầm cảm (depression) hay thậm chí là gây hấn (aggression). Các loại kiểm tra tâm lý cụ thể có thể giúp chuyên gia sức khỏe tâm thần loại trừ một số tình trạng bệnh đồng thời đưa ra chẩn đoán chính xác.

Kiểm tra và đánh giá tâm lý được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau và phạm vi kiểm tra tương ứng. Ví dụ, chúng được sử dụng ở người lớn để xác định mức độ chấn thương não hoặc rối loạn nhận thức như bệnh Alzheimer hoặc chứng mất trí, và thường được dùng cho trẻ em đang hoặc đã được xác nhận có khiếm khuyết năng lực học tập (learning disabilities).

Các bài kiểm tra cũng được sử dụng để quyết định xem một người có đủ năng lực tâm thần để hầu tòa hay không. Một số tình trạng khác bao gồm rối loạn nhân cách (personality disorders), thiểu năng trí tuệ (intellectual disability) hay thậm chí là đột quỵ (tức là đánh giá xem những người từng bị đột quỵ và những tổn thương trong não có bị suy giảm khả năng hoạt động và thực hiện các công việc trong cuộc sống hay không). Ngoài ra, các bài test tâm lý cũng đánh giá năng khiếu trong môi trường giáo dục và thường được tiến hành cùng với các đánh giá khác liên quan đến thành tích.

Các bài kiểm tra diễn ra như thế nào?

Thông thường, các bác sĩ, nhân viên công tác xã hội sẽ cung cấp giấy giới thiệu để các thân chủ được kiểm tra và đánh giá tâm lý. Các buổi kiểm tra sẽ diễn ra tại cơ sở chăm sóc sức khỏe tâm thần, bệnh viện, trung tâm y tế đại học, trường học hoặc văn phòng tư nhân. Các thân chủ có thể mất đến vài giờ và nhiều hơn một lần gặp bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý lâm sàng để hoàn thành kiểm tra và đánh giá tâm lý chuyên sâu. Trong thời gian này, các thân chủ sẽ thực hiện một loạt các bài kiểm tra viết có thể ở dạng bảng câu hỏi, danh sách xếp hạng theo khả năng, khảo sát và checklist. Chúng được gọi là các bài kiểm tra tham chiếu chuẩn - ý chỉ rằng chúng thường đồng nhất - và điều này rất hữu ích cho các kết luận. Ví dụ, chúng ta có các bài kiểm tra để xác định khả năng của trẻ trong một độ tuổi nhất định.

Mặc dù các thân chủ có thể tự mình thực hiện các bài kiểm tra, nhưng thường có các cuộc phỏng vấn tiếp theo với người kiểm tra. Nếu các buổi kiểm tra kéo dài, sẽ có thời gian nghỉ giải lao. Nhà tâm lý học sử dụng thông tin từ các bài kiểm tra và buổi phỏng vấn lâm sàng để viết đánh giá tổng thể, chẩn đoán và xây dựng kế hoạch điều trị hoặc cung cấp giấy giới thiệu nếu cần. Ngoài ra, có thể cần phải có hồ sơ y tế và ghi chép tiền sử tình trạng sức khỏe kỹ lưỡng.

Các thân chủ (client) không thể và cũng không nên tự chuẩn bị cho những bài kiểm tra này. Trên thực tế, không có cách nào để luyện tập trước các bài kiểm tra này (như cách chúng ta luyện tập để thi toán, văn hay bất cứ một môn học nào khác). Lý do không nên làm như vậy vì điều này sẽ không mang tới một kết quả đánh giá khách quan và chính xác. Trong khi bảng câu hỏi, khảo sát và checklist được chuẩn hóa, các bài kiểm tra được chọn để phù hợp với nhu cầu cụ thể của từng cá nhân. Sẽ không có đánh giá vượt qua hay thất bại (khác với các bài thi khác);  ngoài ra, câu trả lời cho các bài kiểm tra này không có đúng cũng không có sai. Cách tốt nhất để tiếp cận những đánh giá này là trung thực và tập trung.

Các bài kiểm tra tâm lý này không giống như các đánh giá tâm thần (psychiatric assessment) mà đánh giá nhiều hơn về các rối loạn tâm lý có thể bao gồm loạn thần (psychosis), tâm thần phân liệt (schizophrenia), ý định tự tử (suicidal ideation), v.v.

Ngoài ra, một cuộc kiểm tra thể chất sẽ rất có ích trong việc loại trừ bất kỳ bệnh lý nào có thể xuất hiện và trở thành nền tảng của các vấn đề tâm lý. Ví dụ, có thể có tình trạng tuyến giáp hoặc vấn đề về thần kinh “ngụy tạo” thành các khó khăn về sức khỏe tâm thần. Cung cấp và chia sẻ với các chuyên gia y tế của bạn tất cả thông tin về bất kỳ tình trạng nào bạn gặp phải cùng với đơn thuốc theo toa mà bạn đã dùng, cũng như các loại thuốc và chất bổ sung không kê đơn sẽ giúp họ có thêm thông tin trong việc giúp bạn tìm ra nguyên nhân của các vấn đề.

Mục tiêu của bài test tâm lý là để chuyên gia sức khỏe tâm thần hiểu cách các thân chủ của họ nghĩ và những gì thân chủ cảm nhận được. Điều này sẽ cung cấp cho chuyên gia tất cả các thông tin cần thiết một cách tốt nhất.