Liệu AI có thể tạo ra những nội dung tin tức kém tin cậy hay không?

Bất chấp những cảnh báo xoay quanh vấn đề này đối với ngành công nghiệp tin tức, các Chính phủ đã đưa ra quyết định bỏ nội dung khuyến nghị này ra khỏi các kế hoạch phát triển AI, hướng tới hồi sinh Dự luật thương lượng tin tức kỹ thuật số công bằng (Fair Digital News Bargaining Bill) như trường hợp của Chính phủ New Zealand

Theo đó, Dự luật yêu cầu các nền tảng kỹ thuật số lớn phải thương lượng với các nhà xuất bản tin tức để trả tiền cho việc sử dụng nội dung của họ. Nếu không đạt được thỏa thuận, một trọng tài độc lập sẽ quyết định mức bồi thường. Dự luật thường có các điều khoản đặc biệt để bảo vệ các nhà xuất bản tin tức nhỏ và độc lập, đảm bảo họ cũng được hưởng lợi từ quá trình thương lượng. Bên cạnh đó, dự luật này cũng yêu cầu về tính minh bạch trong quá trình thương lượng và các thoả thuận đạt được.

Trên thực tế, dự luật sẽ yêu cầu Google và Meta (sở hữu Facebook và Instagram) trả tiền cho các công ty xuất bản tin tức cho những nội dung xuất hiện trên nền tảng của họ. Trong khi rất nhiều nhà xuất bản tin tức địa phương đã nhận được rất nhiều tiền từ Google, họ vẫn chưa được thanh toán một đồng nào từ Meta.

Theo Bộ trưởng Bộ thông tin và truyền thông New Zealand Paul Goldsmith, dự luật mới sẽ có một số chính sửa, bổ sung, tuy nhiên tất cả đều không liên quan tới vai trò đang gia tăng của AI tạo sinh trong việc tìm kiếm tin tức. Theo Goldsmith, tất cả những vấn đề lớn về AI sẽ được cân nhắc, xem xét sau. Tuy nhiên, dự luật sẽ cung cấp cho Bộ trưởng sức mạnh để quyết định công ty nào sẽ thuộc phạm vi áp dụng của luật mới, mở ra một cánh cửa tiềm năng để đưa Microsoft và OpenAI ngồi vào bàn đàm phán.

Phản ứng của các công ty xuất bản tin tức

Các chatbot AI như Gemini, Copilot hay ChatGPT đều phản hồi các câu lệnh từ người dùng, đưa ra câu trả lời dựa trên những thông tin "lượm lặt" được từ internet, bao gồm các trang tin và truyền thông. Chúng cũng sử dụng nội dung tin tức hoặc bất kỳ nội dung nào được tìm thấy để huấn luyện cho các mô hình AI mới.

Khi các công ty AI đang vật lộn để có thể tìm kiếm đủ nguồn dữ liệu cho việc huấn luyện, họ phải đưa ra các thoả thuận với các công ty tin tức để sử dụng nội dung tin tức cho các mô hình của mình. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi các công ty tin tức (News Corp, The Financial Times, Axel Springer) đã ký kết các hợp đồng thương mại liên quan tới việc cung cấp tin tức cho các công ty AI.

Mặt khác, những công ty như The New York Times và Alden Global Capital (sở hữu tờ báo lớn thứ 2 của Mỹ) lại đưa ra hướng tiếp cận khác. Họ cáo buộc và kiện Microsoft cũng như OpenAI trong việc sử dụng các bài viết của họ một cách bất hợp pháp cho các mô hình chatbot AI.

Phía Alden cho biết OpenAI và Microsoft đã sử dụng hàng triệu bài viết có bản quyền mà không được sự cho phép của Alden, và sử dụng nguồn dữ liệu này để huấn luyện và phát triển các sản phẩm AI tạo sinh của mình.

Năm 2023, nhà xuất bản hàng đầu tại New Zealand là Stuff đã chấm dứt việc ChatGPT sử dụng những câu chuyện của hãng để phát triển các mô hình phần mềm của mình. Kể từ đó, người dùng cũng chứng kiến sự sụt giảm việc hiển thị những nội dung tin tức của Stuff trên các kết quả tìm kiếm của Google và Microsoft.

Sự đa dạng tin tức đang dần co hẹp lại

Nhìn chung, các cỗ máy tìm kiếm đều trả kết quả dựa trên câu lệnh của người dùng, và sự liên kết với nguồn tin. Các chatbot sử dụng mô hình ngôn ngữ lớn để tạo ra các câu trả lời thông qua việc thu nhặt dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau mà phần lớn là không có đường dẫn tới các tin tức đó.

Một nghiên cứu đã tín hành thu thập dữ liệu trong 3 tháng của năm 2023 và lặp lại một lần nữa trong năm 2024. Các công cụ tìm kiếm được nhập câu lệnh cung cấp "các tin tức chính tại New Zealand trong ngày hôm nay", và các chatbot được yêu cầu cung cấp đường dẫn và nguồn tin tới các câu chuyện đó.

Kết quả cho thấy sự đa dạng về tin tức bị thu hẹp lại trong công cụ của Google và Microsoft. Trong khi cả 2 cỗ máy tìm kiếm này đều cung cấp tin tức từ các nhà xuất bản uy tín, nhóm "các nguồn tin khác" vẫn gia tăng đáng kể trong khoảng từ năm 2023 tới 2024. Những nguồn tin mà các công cụ tìm kiếm AI thu thập để trả kết quả về thực sự đáng lo ngại. Chúng gia tăng các liên kết tới những nguồn tin ngẫu nhiên, không có nội dung tin tức, bao gồm các diễn đàn và các thông cáo báo chí.

Hơn nữa, các chatbot Gemini và Copilot cũng thu thập các câu chuyện cũ (old story) như là những tin tức chính trong ngày và không đưa ra bất kỳ đường dẫn nào tới những câu chuyện tin tức cụ thể, không có nguồn trích dẫn trong các câu trả lời mà chúng cung cấp. Càng nhiều dữ liệu được nhập vào các công cụ tìm kiếm và chatbot AI, chúng sẽ trả về các kết quả càng chính xác. Tuy nhiên, trước khi tới thời điểm đó thì người dùng nên cẩn thận đối với độ tin cậy và tính độc lập của thông tin mà những nguồn này mang lại.

Dân chủ, tin tức và AI

Đối phó với các công ty AI đã đẩy các tổ chức xuất bản tin tức vào thế khó. Nếu họ không đi đến thoả thuận, họ có thể mất đi một nguồn thu nhập tiềm năng. Nếu họ đạt được thoả thuận, sẽ không có sự cam kết nào về cách thức mà nội dung tin tức của họ được xuất hiện trong các công cụ tìm kiếm hay các chatbot AI.

Tháng 5/2024, Google đã thông báo rằng công cụ tìm kiếm của họ sẽ mang lại nhiều câu trả lời từ AI hơn so với các đường dẫn website. Điều này có nghĩa là nó sẽ cung cấp các phản hồi AI một cách chi tiết đối với câu lệnh của người dùng, và có thể tổng hợp nhanh tin tức mà không cần tới bất kỳ đường dẫn nào tới nguồn tin.

Nếu các đường dẫn biến mất khỏi các phản hồi mà công cụ tìm kiếm AI tạo ra, Google và các nhà cung cấp khác sẽ không cần phải trả phí cho các nhà xuất bản tin tức nữa, đồng nghĩa với việc Dự luật kỹ thuật số công bằng cần phải được xem xét lại. Mặt khác, các nhà cung cấp AI vốn đã trả phí cho các công ty tin tức đối với những nội dung hiện tại để đào tạo, huấn luyện các chatbot. Sự xung đột này có thể dẫn tới những hệ luỵ về dân chủ cũng như lợi nhuận đối với các hãng truyền thông hiện nay và trong tương lai.