Những năm tháng vị thành niên là giai đoạn then chốt cho việc can thiệp trầm cảm

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện rằng sự tương tác giữa các triệu chứng trầm cảm – chẳng hạn như cảm giác buồn bã, mệt mỏi và thiếu hứng thú – khó dự đoán hơn ở thanh thiếu niên, nhưng trở nên cố định hơn khi trưởng thành, từ đó làm tăng nguy cơ trầm cảm kéo dài.

Các phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc can thiệp sớm vào giai đoạn tuổi vị thành niên – khi các triệu chứng còn đang trong quá trình biến đổi – nhằm đạt hiệu quả điều trị cao hơn

Mạng lưới triệu chứng

Trầm cảm là một tình trạng tâm thần phức tạp, được đặc trưng bởi nhiều triệu chứng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Các can thiệp hiện tại chủ yếu tập trung vào mức độ nghiêm trọng tổng thể của trầm cảm, thay vì xem xét cách các triệu chứng tương tác và tiến triển theo thời gian.

Các nhà khoa học tại Đại học Edinburgh đã phân tích dữ liệu từ hơn 35.000 thanh thiếu niên nhằm khảo sát cách các triệu chứng trầm cảm tương tác trong suốt giai đoạn vị thành niên. Nghiên cứu này đã vận dụng khái niệm từ vật lý học – cụ thể là cách nhiệt độ ảnh hưởng đến trạng thái vật chất.

Cụ thể, khi nhiệt độ tăng, các hạt chuyển động tự do hơn, khiến hệ thống trở nên kém ổn định – hiện tượng có thể quan sát được khi vật chất chuyển từ thể rắn sang lỏng rồi khí.

Biến động của mô hình triệu chứng

Nhóm nghiên cứu đã áp dụng ý tưởng này vào mạng lưới triệu chứng trầm cảm, sử dụng phân tích mạng lưới để mô phỏng các triệu chứng như các nút liên kết trong một hệ thống. Từ đó, họ tính toán “nhiệt độ mạng lưới” nhằm phản ánh mức độ cố định hoặc linh hoạt của các mô hình triệu chứng.

Kết quả cho thấy các mô hình triệu chứng trở nên ổn định dần trong suốt giai đoạn vị thành niên, với những cá nhân có xu hướng hoặc là không có triệu chứng trầm cảm, hoặc là rơi vào trạng thái trầm cảm dai dẳng. Trong khi đó, ở lứa tuổi nhỏ hơn, các triệu chứng có xu hướng dao động nhiều hơn.

Các chuyên gia cho rằng, sự biến thiên của triệu chứng trầm cảm ở thanh thiếu niên chịu ảnh hưởng bởi ba yếu tố chính: thay đổi nội tiết tố do dậy thì, sự phát triển tiếp tục của não bộ, và các tác động xã hội cũng như môi trường.

Can thiệp sớm

Nghiên cứu còn phát hiện rằng ở nam giới tuổi vị thành niên, các triệu chứng trầm cảm có xu hướng ổn định sớm hơn so với nữ giới, khiến khoảng thời gian để các yếu tố nguy cơ hoặc yếu tố bảo vệ phát huy tác dụng trở nên ngắn hơn. Trong khi đó, ở nữ giới, các triệu chứng vẫn tiếp tục biến động trong thời gian dài hơn.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng, việc cung cấp hỗ trợ chuyên biệt cho thanh thiếu niên trong giai đoạn các triệu chứng còn linh hoạt và có khả năng đáp ứng điều trị cao có thể góp phần ngăn chặn nguy cơ phát triển thành trầm cảm mãn tính khi trưởng thành.

Các kết quả nghiên cứu cũng giúp lý giải tại sao một số người trưởng thành – với các triệu chứng đã trở nên ổn định và khó thay đổi – lại khó đáp ứng với các phương pháp điều trị hiện có. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần có thêm các nghiên cứu chuyên sâu để kiểm nghiệm và mở rộng giả thuyết này.

Nghiên cứu này, được tài trợ bởi Hội đồng Nghiên cứu Y học (Medical Research Council) và Quỹ Wellcome Trust, sử dụng dữ liệu từ các nghiên cứu Children of the 90s, Adolescent Brain Cognitive Development và Millennium Cohort.

Nhóm nghiên cứu bao gồm các nhà khoa học đến từ Đại học Strathclyde, University College London, Viện Karolinska và Đại học Quốc gia Singapore.