THỰC TRẠNG VĂN HOÁ HỌC ĐƯỜNG TRONG SINH VIÊN SƯ PHẠM CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG Ở NGHỆ AN HIỆN NAY

 

Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng văn hóa học đường trong sinh viên sư phạm trên địa bàn tỉnh Nghệ An, bài viết đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao văn hoá học đường cho sinh viên sư phạm các trường Đại học, Cao đẳng ở Nghệ an, góp phần đẩy mạnh công cuộc đổi mới giáo dục toàn diện hiện nay trong toàn ngành.

1.1. Quan niệm về văn hóa học đường và thực trạng văn hoá học đường trong sinh viên sư phạm ở Nghệ An hiện nay

1.1.1. Quan niệm về văn hóa học đường

Văn hóa học đường là một khái niệm còn mới ở Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, đến nay đã có một số nghiên cứu bước đầu đề cập đến khái niệm này: Tác giả Phạm Ngọc Trung trong cuốn sách, văn hóa và phát triển từ lý luận đến thực tiễn cho rằng: “Văn hoá học đường là hệ thống những giá trị vật chất và tinh thần được hình thành và tích luỹ trong lịch sử bao gồm những suy nghĩ, quan niệm thói quen, tập quán, tư tưởng, luật pháp... nhằm thiết lập mối quan hệ giữa thầy, trò và các thành viên có liên quan để việc dạy và học đạt kết quả cao” [5;tr51].

Ở một khía cạnh khác, Luận án TS CTH (2017), Hiệu quả giáo dục văn hóa học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay của TS. Trần Tùng Lâm, khái niệm văn hóa học đường được đề cập đến ở những nội dung cụ thể hơn “Văn hóa học đường là toàn bộ yếu tố vật chất (giảng đường, phòng thí nghiệm, xưởng thực hành, không gian, cảnh quan) đảm bảo tính thẩm mỹ, giáo dục, góp phần tạo nên môi trường và phương tiện giáo dục tốt nhất; nội quy, quy chế của nhà trường phù hợp với chuẩn mực văn hóa chung của xã hội, phù hợp với nội quy, quy định của môi trường học đường đảm bảo cho các hoạt động trong trường học diễn ra lành mạnh, đạt mục tiêu giáo dục là đào tạo những con người toàn diện, có đủ đức, trí, mỹ, thể, có tri thức và có hoài bão khát vọng vươn lên [6; tr19].

Theo GS. Phạm Minh Hạc, "Văn hoá học đường là văn hoá trong các trường học, nó là một bộ phận cấu thành của hệ thống giáo dục quốc dân và mang bản sắc chung của nền văn hoá dân tộc. Cụ thể hơn, văn hoá học đường là hệ thống các chuẩn mực, giá trị giúp các cán bộ quản lý nhà trường, các thầy giáo, cô giáo, các bậc phụ huynh và các em học sinh, sinh viên có cách thức suy nghĩ, tình cảm và hành động tốt đẹp" .

Như vậy, từ nhận thức của các nhà nghiên cứu trên có thể khăng định, khái niệm văn hóa học đường được biểu hiện ở một số nội dung cơ bản sau: Văn hóa học đường là khái niệm đề cập đến toàn bộ hoạt động vật chất, tinh thần của một nhà trường; biểu hiện trước hết ở hệ thống các giá trị, chuẩn mực, niềm tin, quy tắc ứng xử tốt đẹp giữa các chủ thể trong môi trường giáo dục; đóng góp tích cực vào quá trình hoàn thiện, phát triển nhân cách người học, hướng đến các giá trị chân, thiện, mỹ.

Hiện nay, nhiều quốc qua trên thế giới đang chịu tác động một cách trực tiếp từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, rồi sự bắt đầu của kinh tế tri thức, trí tuệ nhân tạo… tất cả những chuyển biến đó đang từng bước đưa các quốc gia trên thế giới ngày càng phát triển nhanh chóng, nhưng đồng thời nó cũng tác động khó khăn, thách thức, đặt ra nhiều vấn đề trong đó tác động lớn nhất chính là giáo dục.

Đối với Việt Nam, Giáo dục và đào tạo được Đảng và Nhà nước ta xác định là quốc sách hàng đầu, tuy nhiên bức tranh giáo dục Việt Nam trong nhưng năm gần đây cho thấy vẫn còn rất nhiều câu chuyện cần các nhà nghiên cứu, các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, các nhà quản lý… xem xét, bàn luận, thống nhất. Như các câu chuyện đầu vào sinh viên sư phạm ở một số trường đại học chỉ có 15 điểm, rồi sự tha hóa biến chất của một bộ phận cán bộ quản lý trong lĩnh vực giáo dục vừa mới xảy ra trong kỳ thi THPT quốc gia ở Hà Giang, Hòa Bình, Sơn La… tất cả những vấn đề đó đáng để chúng ta suy ngẫm.

Thực tế những năm vừa qua, môi trường giáo dục ở một số bậc học của Việt Nam có nhiều biểu hiện tiêu cực, nói cụ thể hơn đó là sự vi phạm văn hóa học đường trong học sinh, sinh viên, sự suy thoái về văn hóa, đạo đức nhà giáo từ những người thầy, người cô, những người đáng lẽ phải là những “khuôn mẫu” đạo đức, văn hóa trong môi trường giáo dục, những người ngoài việc truyền thụ tri thức thì còn là tấm gương cho học trò…

Để đánh giá khách quan, toàn diện hiện tượng vi phạm văn hóa học đường phải xem xét toàn diện, các chủ thể tham gia vào quá trình giáo dục như: nhà quản lý, nhà giáo, nhân viên, học sinh, sinh viên, từ pháp luật cho đến quy định của nhà trường… Tuy nhiên, trong phạm vi của bài viết, chúng tôi chỉ tiếp cận thực trạng văn hóa học đường – Nhìn từ góc độ của sinh viên sư phạm trên địa bàn tỉnh Nghệ An, còn các chủ thể khác chúng tôi không đề cập đến. Câu hỏi xuất phát của vấn đề nghiên cứu rằng tại sao tác giả lại nhấn mạnh đến vai trò của sinh viên sư phạm khi xây dựng văn hóa học đường? Chúng ta đều biết, trường đại học nói chung và ĐHSP nói riêng là nơi xây dựng môi trường văn hóa, truyền tải văn hóa, bởi vậy để tạo nên một nhân cách có văn hóa thì trước hết, phải đào tạo ra một đội ngũ giáo viên là những con người có văn hóa. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định rằng muốn xây dựng thành công CNXH thì phải có những con người XHCN, đó là những con người biết yêu nước, yêu đồng bào, học tập tốt… vì vậy, trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay nhất là trong lĩnh vực giáo dục yêu cầu đặt ra đối với các trường sư phạm là phải đào tạo ra những người giáo viên vừa có đức vừa có tài, vừa hồng vừa chuyên mới góp phần xây dựng thành công CNXH ở nước ta.

1.1.2. thực trạng văn hoá học đường trong sinh viên sư phạm ở Nghệ An hiện nay

Công cuộc hội nhập quốc tế của nước ta hiện nay thì việc giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống cũng như việc xây dựng hệ giá trị đạo đức mới ở nước ta đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải được giải quyết. Bên cạnh những hệ giá trị mới được hình thành trong quá trình hội nhập, những cái tiêu cực cũng đang xâm nhập vào đạo đức, lối sống của nhiều tầng lớp nhân dân, đặc biệt là sinh viên. Trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện nay có 7 Trường Đại học, và 3 trường Cao Đẳng, trong đó đào tạo sư phạm trọng điểm có trường Đại học Vinh, trường Đại học Sư phạm kỹ thuật Vinh và trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An, tác động của hội nhập quốc tế, của kinh tế thị trường đã ảnh hưởng không nhỏ đến vấn đề đạo đức đối với thanh thiếu niên, nhất là sinh viên trong các trường Đại học, Cao đẳng, thực trạng một bộ phận, sinh viên vô lễ, trộm cắp, bỏ học sa vào các tệ nạn xã hội ngày càng trở thành vấn đề nóng được toàn xã hội quan tâm.

Theo số liệu điều tra, khảo sát của chúng tôi đối với 500 sinh viên sư phạm ở các trường Đại học, Cao đẳng trên địa bàn thành phố Vinh. Khi được hỏi: Tỷ lệ sinh viên sư phạm vi phạm nếp sống văn hoá trong trường học? có 25% sinh viên trả lời cắm thẻ sinh viên, chứng minh nhân dân; có 18% sinh viên trả lời chơi lô đề, bài bạc, cá độ bóng đá; có 5% sinh trả lời vô lễ với giáo viên; có 38% sinh viên trả lời tình trạng sinh viên sống thử; 12% sinh viên trả lời bỏ học, học thay, thi hộ. (Số liệu khảo sát năm học 2017 - 2018 ở trường Đại học Vinh, trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vinh, trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ an)

          Từ kết quả trên cho thấy, hiện tượng sinh viên vi phạm nếp sống văn hoá trường học ngày càng nhiều. Điều đáng lo ngại, chính bộ phận sinh viên này là đội ngũ nhà giáo tương lai thực hiện sự nghiệp trồng người. Câu hỏi đặt ra, thế hệ trẻ Việt Nam sẽ xây dựng và phát triển đất nước ra sao khi có một đội ngũ các thầy cô giáo như vậy? Nhiều năm gần đây có không ít giáo viên, cán bộ trường học suy thoái về đạo đức, nhân cách nhà giáo mất đi, lợi dụng quan hệ thầy trò mà thực hiện những hành vi trái với đạo đức nhà giáo.

Theo số liệu khảo sát của chúng tôi đối với 50 giáo viên khi được hỏi. Một trong những nguyên nhân của việc giáo viên vi phạm đạo đức nhà giáo? có 42% giáo viên trả lời, tác động của kinh tế thị trường; có 38% giáo viên trả lời, thiếu trau dồi, tích lũy về kiến thức, tác phong sư phạm kém, thiếu rèn luyện nếp sống văn hoá khi đang ở trường đại học; có 20% giáo viên trả lời, sự quản lý nơi công tác còn lỏng lẻo (Số liệu khảo sát năm học 2017 - 2018 ở một số trường THPT trên địa bàn thánh phố vinh, Nghệ An).

Những con số trên đã cho thấy, sự thiếu trau dồi và tích lũy tri thức, tác phong sư phạm kém, đặc biệt lối sống văn hoá buông thả khi đang ở giảng đường đại học, là một trong những nguyên nhân dẫn đến không ít giáo viên vi phạm đạo đức nhà giáo. Do đó, trong thời gian tới đòi hỏi các trường Đại học và Cao đẳng trên cả nước nói chung, ở địa bàn tỉnh Nghệ an nói riêng cần có những biện pháp để thực hiện tốt chức năng vừa dạy "chữ", vừa dạy "người".

Thực tế trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay, khi Đảng ta xác định vai trò kinh tế tri thức là chìa khóa thành công của công cuộc xây dựng CNXH thì môi trường giáo dục nhất là môi trường sư phạm - cái nôi của sự giáo dục nhân cách càng phải có chiến lược phát triển đúng với ý nghĩa "Người giáo viên phải là tấm gương sáng cho học sinh noi theo". Cần phải tạo lập một môi trường văn hoá sư phạm lành mạnh mà ở đó trường sư phạm ngoài việc truyền đạt tri thức khoa học còn phải xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, văn hóa phải được thể hiện qua những hành động, cử chỉ đẹp hàng ngày, ngôn ngữ giáo tiếp ở trên lớp học, ở ngoài giờ học, ở trên đường phố giữa giảng viên và sinh viên. Từ thực trạng trên, chúng tôi cho rằng, để xây dựng một môi trường văn hoá học đường lành mạnh,  trong sáng cho sinh viên trong các trường Đại học, Cao đẳng nói chung, sinh viên sư phạm nói riêng cần xây dựng và thực hiện tốt các giải pháp sau.

1.2. Giải pháp nâng cao văn hoá học đường cho sinh viên sư phạm các trường Đại học, Cao đẳng ở Nghệ an hiện nay

- Xây dựng môi trường sư phạm, khung cảnh sư phạm và ứng xử sư phạm  tốt nơi giảng đường

Môi trường sư phạm và khung cảnh sư phạm là môi trường xung quanh học đường, đòi hỏi cảnh quan trường học phải xây dựng thật trong lành, văn hoá. Những người hoạt động trong học đường phải được coi là mẫu mực cho xã hội, văn hoá được thể hiện ở giáo viên, ở sinh viên qua hành động, cử chỉ, ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày, là ý thức của giảng viên và sinh viên khi bỏ rác đúng nơi quy định, cấm bẻ cây, khạc nhổ, vẽ bậy lên tường, bàn học, cấm hút thuốc lá trong trường học, cấm nói tục chửi thề... Những việc làm tưởng chừng rất nhỏ này, nhưng là nền tảng hình thành chuẩn mực đạo đức ban đầu của một nhà giáo.

Văn hoá học đường chính là "Văn hoá giao tiếp", "Văn hoá ứng xử" của giảng viên và sinh viên, "Giáo viên phải là tấm gương tốt cho sinh viên noi theo", phải "Dùng nhân cách để giáo dục nhân cách", phải xây dựng mối quan hệ tốt giữa thầy và trò, phải có quan hệ đúng mức vừa nghiêm túc vừa thân mật, giản dị và chân thành. Giáo viên phải xác định đúng vai trò, nghĩa vụ và trách nhiệm đối với việc dạy "chữ" và dạy "người", phải có ý thức trau dồi chuyên môn, làm cho sinh viên thấy được cái hay, cái đẹp trong kiến thức được lĩnh hội, truyền cho sinh viên niềm say mê về nghề nghiệp, phát huy tính tích cực, tự giác làm cho các em trân trọng, yêu quý nghề của mình lựa chọn.

- Phối hợp với các lực lượng giáo dục trong nhà trường tăng cường xây dựng kỷ cương, nề nếp trong học tập, sinh hoạt của đoàn viên, sinh viên

Các tổ chức Đoàn, Hội trong trường học phải phát huy vai trò của mình, tổ chức các hoạt động tập thể mang nhiều ý nghĩa giáo dục như hội diễn văn nghệ, bóng đá, cầu lông... Tổ chức các chương trình hành động tập thể như "Ngày chủ nhật xanh", "Hiến máu nhân đạo", chương trình quyên góp ủng hộ trẻ em khuyết tật, vùng sâu vùng xa... Qua đó, hình thành ở sinh viên tinh thần đoàn kết, "Thương người như thể thương thân". Nhà trường phải xây dựng văn hoá theo quy định trong trường học như đeo phù hiệu khi đến trường, mặc đồng phục vào các ngày quy định, nhằm tạo nên một nét văn hoá riêng của từng  trường. Tổ chức các diễn đàn, hội nghị đoàn viên - sinh viên trao đổi về nếp sống văn hoá, những chuẩn mực trong nếp sống sư phạm, phát động các phong trào thi đua học tập, nghiên cứu khoa học, cam kết văn minh học đường. Phòng quản lý sinh viên phối hợp với các liên chi đoàn quán triệt trong sinh viên thực hiện các kỳ thi trung thực, nghiêm túc "Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục". Các thầy, cô giáo phải xử lý nghiêm khắc đối với những sinh viên có hành vi tiêu cực trong thi cử để làm gương cho các sinh viên khác. Trung tâm phục vụ sinh viên phối hợp với các Liên chi đoàn phát động phong trào xây dựng phòng ở kiểu mẫu trong ký túc xá, xây dựng giảng đường sạch đẹp. Nhà trường tổ chức sinh hoạt dân chủ, hội nghị dân chủ để sinh viên bày tỏ tâm tư nguyện vọng của mình. Tăng cường xây dựng các câu lạc bộ mang tính học thuật  ở các khoa giúp sinh viên có điều kiện rèn luyện kỹ năng giao tiếp, rèn luyện văn hoá sư phạm. Ngoài ra, Đoàn thanh niên, Hội sinh viên cần kịp thời khen thưởng đoàn viên, sinh viên thực hiện tốt nề nếp văn hoá, xử lý nghiêm đối với những sinh viên vi phạm.

- Mỗi trường học phải có hệ giá trị làm chuẩn mực để lấy đó làm mục tiêu phấn đấu, thước đo thành quả và thể hiện thương hiệu của nhà trường

Việc làm này là động lực thúc đẩy sự phát triển của nhà trường, làm cho sinh viên nhận thức được giảng đường, nơi mình học tập trở thành nơi phấn đấu của nhiều học sinh, nơi phụ huynh của các em luôn yên tâm về một môi trường đào tạo "Vừa hồng vừa chuyên". Xin dẫn chứng rất cụ thể về trường Đại Học Vinh, luôn tự hào là mái trường anh hùng, có bề dày truyền thống hơn nửa thế kỷ miệt mài dạy chữ, là một trong 18 trường đại học trọng điểm của cả nước, nhà luôn có hệ giá trị cho sinh viên phấn đấu "Hội nhập tốt, học tập tốt, lao động tốt, đoàn kết tốt", xác định cho các thế hệ sinh viên học tập, lao động có được "Bản lĩnh, trí tuệ, văn minh, tình nguyện". Lớp lớp các thế hệ sinh viên trường Đại học Vinh khi rời trường, dù công tác ở đâu, cương vị nào nhưng trong họ luôn có một tình yêu nghề trong sáng, lối sống ứng xử hoà nhã, luôn thể hiện là một người có đạo đức, có văn hoá, được đào tạo ở một ngôi trường có bề dày truyền thống gần 60 năm. Tuy nhiên, không vì thế mà trường Đại học Vinh không còn hiện tượng sinh viên vi phạm nếp sống văn hoá, đâu đó còn không ít sinh viên có cách ứng xử văn hoá rất thấp, hiện tượng sinh viên chơi lô đề, sống thử, bỏ học, chửi tục, nói bậy... còn nhiều. Vì vậy, trong thời gian tới trường Đại học Vinh nói riêng và các trường Đại học, Cao đẳng trên địa bàn tỉnh Nghệ an nói chung, cần xây dựng các giải pháp phù hợp, loại bỏ dần những hiện tượng vô văn hoá, có hệ giá trị riêng làm chuẩn mực góp phần thúc đẩy sự phát triển cho toàn ngành giáo dục. Ngoài ra, các trường cần gắn việc giáo dục đạo đức văn hoá với đạo đức lối sống, lồng ghép chương trình giảng dạy với các hoạt động dã ngoại cho sinh viên như, thăm các di tích lịch sử, học tập truyền thống cách mạng lịch sử hào hùng của dân tộc. Qua đó, khơi dậy trong sinh viên lòng tự hào dân tộc, giúp các em có động cơ học tập tốt.

- Phối hợp giữa gia đình - nhà trường và xã hội trong việc giáo dục văn hoá học đường cho sinh viên

Việc kết hợp giữa gia đình - nhà trường và xã hội trong việc giáo dục cho học sinh phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ Hồ Chí Minh đã từng dạy: "Phải liên hệ mật thiết với gia đình học trò. Bởi vì giáo dục trong nhà trường chỉ là một phần, còn cần có sự giáo dục ngoài xã hội và trong gia đình để giúp cho việc giáo dục nhà trường tốt hơn. Giáo dục trong nhà trường dù tốt mấy nhưng thiếu giáo dục trong gia đình và ngoài xã hội thì kết quả cũng không hoàn toàn". Nói đến gia đình là nói đến cái nôi sinh thành, dưỡng dục là nơi định hướng các giá trị đạo đức, nhân cách của học sinh, sinh viên. Gia đình cũng là nơi gìn giữ những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Điều đó được ý thức rất đầy đủ về quan niệm của cha mẹ trong quá trình vào đời của con cái, trong học tập, phát triển nghề nghiệp tương lai, phát triển nhân cách trong quan hệ tình bạn và tình yêu, gia đình hạnh phúc và ý thức trách nhiệm công dân. Sự kết hợp giữa gia đình với nhà trường là thể hiện trong việc thường xuyên có sự trao đổi từ hai phía. Nhà trường thường xuyên thông báo kết quả học tập, văn hoá đạo đức trường học của sinh viên cho gia đình, định kỳ tổ chức họp phụ huynh để trình bày rõ quan điểm của nhà trường đối với học sinh, sinh viên. Gia đình cung cấp đầy đủ thông tin cá nhân, trình bày rõ tính cách, năng lực của học sinh, sinh viên tạo điều kiện để nhà trường có biện pháp giáo dục, quản lý. Gia đình cũng phải chu cấp đầy đủ về vật chất, thường xuyên quan tâm, động viên các em bằng những hành động như gọi điện hỏi thăm sức khoẻ, động viên các em cố gắng học tập khi xa nhà... Có không ít sinh viên thiếu sự quan tâm của gia đình trong cuộc sống xa nhà mà rơi vào các tệ nạn xã hội. Qua khảo sát đối với 500 sinh viên sư phạm các trường Đại học, Cao đẳng ở Nghệ An, khi được hỏi. Nguyên nhân nào dẫn đến việc sinh viên rơi vào các tệ nạn xã hội? 75% sinh viên trả lời, thiếu sự quan tâm của gia đình; 10% sinh viên trả lời, thiếu sự quan tâm của thầy cô giáo; 15% sinh viên trả lời, do bạn bè lôi kéo. (Số liệu khảo sát năm học 2017 - 2018 ở trường Đại học Vinh, trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vinh, trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ an).

Từ thực tế trên cho thấy, vai trò của gia đình là rất quan trọng trong việc hình thành phát triển nhân cách của học sinh, sinh viên. Không chỉ là cái nôi sinh thành, dưỡng dục, gia đình còn là nhân tố quan trọng trong việc cùng với nhà trường hoàn thiện nhân cách văn hoá cho các em. Các đoàn thể tổ chức xã hội như khối xóm nơi có sinh viên ở phải thường xuyên kiểm tra nếp sống văn hoá, tăng cường tuần tra, kiểm tra hiện tượng sinh viên đi khuya về muộn, để kịp thời thông báo với nhà trường có biện pháp xử lý. Có những hình thức xử lý thích đáng, với những bộ phận, những đối tượng có mục đích lợi dụng  sinh viên về cả tâm hồn và thể xác. Hạn chế những tụ điểm ăn chơi, (nhà hàng, nhà nghỉ, quán karaoke, quán internet, dịch vụ cầm đồ) xung quanh địa bàn các trường học.

Một môi trường văn hoá học đường được tạo dựng từ sự kết hợp giữa gia đình - nhà trường và xã hội sẽ có sức đề kháng với những mầm bệnh, loại trừ được những biểu hiện văn hoá không lành mạnh nảy sinh từ bên trong, góp phần xây dựng môi trường văn hoá học đường ngày càng hoàn thiện, trong sáng.

1.3. Kết luận

Trong những biến động mạnh mẽ của những giá trị chuẩn mực xã hội, nếp sống của sinh viên có những thay đổi, thay đổi trong nhận thức, hành động, cách thức suy nghĩ. Có không ít sinh viên sư phạm, thế hệ thực hiện sự nghiệp trồng người  sa vào các tệ nạn xã hội. Vấn đề này, trở thành tiếng chuông cảnh tỉnh cho các cấp quản lý của các trường Đại học, Cao đẳng phải có những biện pháp thực sự hiệu quả để làm tốt chức năng dạy "chữ", dạy "người", tạo một môi trường văn hoá trong lành, chân phương trong trường học. Thực hiện đồng bộ các giải pháp trên là cơ sở, điều kiện để xây dựng một môi trường văn hóa học đường ở các trường Đại hoc, Cao đẳng "Vừa hồng, vừa chuyên", góp phần thực hiện thành công sự nghiệp cải cách giáo dục toàn diện hiện nay của Đảng và Nhà nước ta.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Phạm Minh Hạc (2002). Xây dựng văn hoá học đường, NXB Giáo dục, Hà Nội.

2. Bùi Văn Huệ (2004), Ứng xử sư phạm, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.

3. Nguyễn Thị Tĩnh. Xây dựng văn hoá học đường trong bối cảnh đất nước đổi mới hội nhập.

4. Trịnh Minh Loan (2006), Văn hoá học đường yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục, Viện nghiên cứu sư phạm, Đại học Sư phạm Hà Nội.

5. Phạm Ngọc Trung (2011), Văn hóa và phát triển từ lý luận đến thực tiễn, NXB Chính trị - Hành chính, Hà Nội.

6. Trần Thị Tùng Lâm (2017), Hiệu quả giáo dục văn hóa học đường cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay – Qua khảo sát một số trường đào tạo các nghành Kỹ thuật, luận án tiến sỹ Chính trị học.

Bài viết: TS. Trần Cao Nguyên (đăng ở tạp chí giáo dục)